ریسک چیست و انواع آن کدام است؟

احسان والیان

ریسک مالی چیست؟ انواع ریسک مالی که باید آن‌ها را بشناسیم (بخش اول)

دوری از ریسک در بازارهای مالی، ممکن نیست. ریسک‌های مالی متعددی بر سر راه‌مان در زندگی سبز می‌شوند که باید با آن‌ها روبه‌رو شویم. برای مثال با داشتن یک خانواده، کسب درآمد و سرمایه‌گذاری پول‌مان، ناگریز خودمان را در معرض چند گونه از ریسک‌های مالی قرار می‌دهیم که گاهی حتی از وجودشان بی‌خبریم. درک مفهوم ریسک مالی (Financial Risk) و تأثیر هر یک از گونه‌های مختلف ریسک بر زندگی، کمک خوبی است در برابر حفاظت از ریسک احتمالی از دست پول یا دیگر فرصت‌ها.
ما نمی‌توانیم این ریسک‌ها را از بین ببریم اما می توانیم آن‌ها را کاهش دهیم و یا کنترل کنیم. برای انجام این کار ابتدا باید انواع ریسک را بشناسیم و سپس برای غلبه بر آن‌ها برنامه ریزی کنیم. در بخش اول این مقاله قصد داریم تا گونه‌های مختلف ریسک مالی را برای‌تان معرفی کنیم و مقداری به کلیات مفهوم ریسک مالی می‌پردازیم و در بخش دوم موضوع را با نحوه ارزیابی میزان ریسک پذیری خودمان با بیان مفاهیم ریسک‌پذیری و ظرفیت ریسک دنبال می‌کنیم و انواع دیگری از ریسک مالی را توضیح می‌دهیم که امکان مواجهه با آن‌ها در زندگی برایمان ملموس‌تر است.

ریسک مالی چیست؟

ریسک مالی را می‌توان به صورت گونه‌های مختلف از ریسک‌هایی که به امور مالی‌مان مربوط می‌شوند، تعریف کرد. ریسک مالی به معنای ریسک از دست دادن یا احتمال از دست دادن پول یا دارایی‌های ارزشمند است. مهم است که بدانیم برخی از ریسک‌ها، توأمان به زندگی و سرمایه‌گذاری ربط پیدا می‌کنند. بیایید برای درک بهتر از ریسک مالی، ابتدا در مورد سرمایه‌گذاری صحبت کنیم.
هدف غایی از ورود به عرصه سرمایه‌گذاری ساخت ثروت و رشد پول‌مان در راستای دست‌یابی بهتر به اهداف مالی‌مان است. وقتی از سرمایه‌گذاری صحبت می‌کنیم، می‌بایست «از دست دادن پول» را نیز به عنوان یک ریسک کاملا بدیهی در نظر بگیریم. از طرفی، ضرر در سرمایه‌گذاری تنها روش از دست رفتن پول قلمداد نمی‌شود؛ بلکه چندین و چند روش برای از بین رفتن پول وجود دارد. به همین خاطر مهم است که از تمام ریسک‌هایی که در طول زندگی با آن‌ها مواجهیم و گزینه‌هایی که برای محافظت از آن‌ها در اختیار داریم، آگاه باشیم.

دسته‌بندی ریسک‌های مختلف

مفهوم ریسک به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شود:

دسته‌بندی اول: ریسک‌هایی که می‌بایست از آن‌ها دوری کرد؛ یعنی ریسک‌هایی با نوسانات و شدت تخریب فراوان. صخره‌نوردی بدون طناب و باقی تجهیزات مورد نیازش، یک مثال از این نوع ریسک به شمار می‌رود. اگر بدون تجهیزات به صخره‌نوردی روید احتمال آسیب دیدنتان، آن هم از نوع شدید، خیلی زیاد است. برای درمان ضرر جسمانی، باید هزینه‌های فراوانی انجام دهیم.
دسته‌بندی دوم: ریسک‌هایی هستند با نوسان بالا (یعنی ممکن است زیاد تکرار شوند) ولی با شدت تخریب و ضرر کم. برای مثال گم کردن سوئیچ خودرو یا ریختن مایعات رنگی بر روی لباس.
دسته‌بندی سوم: ریسک‌هایی که می‌بایست برای‌شان جایگزین‌ در نظر گرفت. یعنی ریسک‌های با نوسان پایین ولی شدت تخریب بالا. برای مثال ریسک مرگ ناگهانی آن هم در شرایطی که زندگی چندین نفر به امور مالی شما بستگی دارد. در این شرایط اوضاع زندگی چندین نفر ممکن است به هم بریزد.
دسته‌بندی چهارم: ریسک‌هایی که می‌بایست نگاه‌شان داریم. یعنی ریسک‌های با نوسان و شدت تخریب پایین. برای مثال تعویض تجهیزات آسیب‌دیده ورزشی یا صفحه شکسته گوشی‌تان با نوع سالم‌شان.

روش‌های دیگر برای طبقه‌بندی ریسک‌های مالی

ریسک‌ها را به اشکال زیر نیز می‌توان طبقه‌بندی کرد:

ریسک خالص: برای رفع این نوع ریسک‌ها عموما به سمت خرید بیمه می‌رویم. این ریسک‌ها یا موجب ضرر می‌شوند یا هیچ؛ چیزی بین این دو وجود ندارد. خروجی این دسته از ریسک‌ها چیزی جز ضرر نیست. برای مثال: مرگ، تصادفات رانندگی، آتش‌سوزی و. .

ریسک‌های گمانی: این دسته از ریسک‌ها را می‌توان داوطلبانه مرتکب شد؛ که یا سود می‌دهد یا زیان. تمام ریسک‌های گمانی به صورت آگاهانه انجام می‌گیرند که البته به مانند ریسک‌های خالص قابلیت بیمه شدن نیز ندارند. مانند سرمایه‌گذاری در بازار بورس یا راه‌اندازی یک تجارت.

ریسک‌های موضوعی: این مدل از ریسک‌ها به شیوه درک شخص از آن، بستگی دارند و دست هر شخص برای تفسیر شدت این نوع ریسک‌ها باز است.
به این مثال توجه کنید: لوک و مایلی به شهر ساکرامنتو ایالت کالیفرنیا مهاجرت می‌کنند. همکار لوک به او گفته بود که پلیس‌های این شهر حواس‌شان به سرعت غیر مجاز خودروها هست و همه رانندگان متخلف را جریمه می‌کنند. به همین دلیل، لوک برای خودرویش یک دستگاه هشداردهنده سرعت می‌خرد؛ زیرا به این درک رسیده که خودرویش در خطر (ریسک) جریمه شدن به علت سرعت بالا قرار دارد؛ در حالی‌که همسرش، مایلی، هیچ کاری در این زمینه انجام نمی‌دهد؛ زیرا از نظر او ریسک خاصی به حساب نمی‌آید.

ریسک‌های عینی: ریسک عینی ریسکی است که قابلیت بیمه شدن ندارد و احتمال ضرر در آن ریسک چیست و انواع آن کدام است؟ را می‌توان تخمین زد. این ریسک‌ها قابلیت اندازه‌گیری و کمیت‌بندی دارند. یک اندازه خاص در هنگام انجام این ریسک‌ها وجود دارد که مقدار ریالی ضرر آن را می‌توان حساب کرد.
به این مثال توجه کنید: انتشار ارقام جریمه‌های سرعت غیرمجاز بر حسب تعداد گواهینامه‌های موجود در شهر ساکرامنتو، می‌تواند ریسک موضوعی مطرح شده توسط همکار لوک را در مثال قبل، تأیید یا تکذیب کند.

شما چقدر ریسک چیست و انواع آن کدام است؟ به این ریسک‌ها در زندگی خود توجه می‌کنید؟

ریسک‌های سرمایه‌گذاری

سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه با دو نوع ریسک سیستماتیک و غیرسیتماتیک مواجه خواهد داشت. ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک، مفاهیمی تخصصی هستند که آشنایی با آن‌ها و مدیریت کردن‌شان، نیاز به تخصص و دانش مالی بالایی دارد. در ادامه توضیح بیش‌تری در این باره می‌دهیم.

ریسک سیستماتیک ریسکی است که بر کل بازار تاثیر می‌گذارد و منحصر به یک صنعت یا سهام خاص نیست. ریسک‌های سیستماتیک حاصل عواملی کلانی چون تحریم، جنگ، تورم و . می توانند باشند. به همین دلیل، به ریسک‌های سیستماتیک، ریسک‌های غیرقابل حذف نیز می‌گویند زیرا سرمایه‌گذار قادر به حذف یا کنترل آن نیست. سرمایه‌گذاری تمام پول در تنها یک محل، ریسک سیستماتیک را افزایش می‌دهد. سرمایه‌گذار می‌تواند با سرمایه‌گذاری در چندین محل متفاوت، مانند املاک و اوراق مشارکت، آن را کاهش دهد و بهتر از سرمایه‌اش محافظت کند. یکی دیگر از راه‌های کنترل ریسک سیستماتیک این است که سرمایه‌گذار، ریسک سرمایه‌گذاری مورد نظر خود را که با ریسک کل بازار مقایسه کند و ببیند که سرمایه‌گذاری او در مقایسه با بازار چه میزان بی‌ثبات‌تر و پر نوسان‌تر است.

ریسک‌های غیرسیستماتیک مربوط به کل بازار نیستند و منحصر به یک شرکت یا سهام خاص هستند. این ریسک‌ها هم‌چنین به ریسک‌های چندگانه‌ساز نیز معروف است؛ یعنی استفاده از یک سبد سرمایه گذاری و متنوع سازی آن می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری را به پایین‌تر حد ممکن رساند.

علاوه بر این انواع ریسک مطرح شده، ریسک های مالی مهم دیگری نیز وجود دارد که احتمال دارد در زندگی با آن‌ها مواجه شویم. برای آشنایی با انواع دیگر ریسک مالی و همچنین اشنایی با نحوه ارزیابی خودمان در مواجهه با ریسک مالی بخش دوم این مطلب را بخوانید.

مدیریت ریسک چیست؟ | انواع ریسک‌ها در کسب و کار و راه‌حل‌های مدیریت کردن ریسک

همان‌طور که کسب‌وکارها رشد می‌کنند، احتمال قرار‌گرفتن آن‌ها در معرض خطرات بالقوه افزایش می‌یابد، خطراتی که روی‌دادنشان بیزینس‌ها را با چالشی جدی روبه‌رو می‌کند. طیف متنوعی از خطرات مالی، ریسک‌های عملیاتی، ریسک‌های قانونی یا خطرات ایمنی همیشه در کمین کسب‌وکارها قرار دارد، برای مقابله با این موقعیت‌های استرس‌زا، مدیران تجاری و ذی‌نفعان، برنامه مدیریت ریسک را برای اجرا و پیش‌برد تصمیم‌گیری کلی خود اجرا می‌کنند. مدیریت ریسک نوعی از مدیریت است که برای شناسایی انواع ریسک، ازجمله ریسک بازار، ریسک ایمنی، ریسک فناوری اطلاعات و تعهدات قانونی استفاده می‌شود. اجرای استراتژی‌های مدیریتی برای ایجاد فرهنگ کاهش ریسک یکی دیگر از پیامدهای این نوع از مدیریت است. در سال‌های اخیر و با وجود کووید 19، اصولا اجرای مدیریت ریسک حتی تعریف مدیریت را تحت تاثیر قرار داده است، در ادامه وجوه مختلف این مفهوم را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد.

ریسک چیست؟

ریسکْ بیانگر عدم‌اطمینان از آینده است و موضوع آن در تجارتْ عدم‌اطمینان از حصول سود یا نتیجه مورد انتظار است. این موقعیت نشان‌دهنده احتمالاتی است که سرمایه‌گذار باید برای تحقق‌بخشیدن به سود مورد انتظارش از سرمایه‌گذاری در نظر بگیرد. ریسک انواع مختلفی دارد و از موقعیت‌های مختلفی سرچشمه می‌گیرد. از انواع ریسک می‌توانیم به ریسک نقدینگی، ریسک حاکمیتی، ریسک بیمه و ریسک تجاری اشاره کنیم که البته در این نوشته عطف توجه ما به ریسک در حوزه کسب‌و‌کار خواهد بود.

مدیریت ریسک چیست؟

مدیریت ریسک فرآیند شناسایی، ارزیابی و کنترل تهدیدات احتمالی سرمایه و درآمد سازمان است. این خطرات از منابع مختلفی ازجمله عدم قطعیت‌های مالی، بدهی‌های قانونی، مسائل فناوری، خطاهای مدیریت استراتژیک، حوادث و بلایای طبیعی ناشی می‌شوند. یک برنامه مدیریت ریسک موفق به سازمان کمک می‌کند تا طیف کاملی از ریسک‌هایی که احتمالاً با آن‌ها مواجه می‌شود را در نظر بگیرد. مدیریت ریسک همچنین رابطه بین ریسک‌ها و تأثیرات آن‌ها بر اهداف استراتژیک سازمان را بررسی می‌کند. وجود رویکرد کل‌نگر در این نوع از مدیریت، به‌دلیل تأکید آن بر پیش‌بینی و درک ریسک در سراسر سازمان، گاهی به‌عنوان مدیریت ریسک سازمانی توصیف می‌شود.

مدیریت ریسک سازمانی (ERM)، علاوه‌بر تمرکز بر تهدیدات داخلی و خارجی، روی اهمیت مدیریت ریسک مثبت نیز تأکید دارد. منظور از ریسک مثبت، فرصت‌هایی هستند که می‌توانند ارزش کسب‌وکار را افزایش دهند و در صورت عدم‌استفاده از این فرصت‌ها سازمان آسیب می‌بیند. در نظر داشته باشید که هدف از برنامه مدیریت ریسک، حذف ریسک نیست؛ بلکه هدف آن حفظ و افزودن ارزش شرکت با گرفتن تصمیمات ریسک‌پذیر اما هوشمندانه است. درواقع، ما ریسک‌ها را مدیریت می‌کنیم تا بدانیم کدام ریسک‌ها ارزش پذیرش دارند و می‌توانند ما را به هدفمان نزدیک کنند و از کدام ریسک‌ها باید دوری ‌کنیم.

چرا مدیریت ریسک اهمیت دارد؟

Graph Business Financial Investment Risk Word

اگر رویدادی پیش‌بینی‌نشده سازمان شما را غافلگیر کند، تأثیر آن در حالت خوش‌بینانه می‌تواند جزئی باشد و شما متحمل هزینه زیادی نشوید. اما همیشه حوادث مهربانانه روی نمی‌دهند و گاهی نتایج فاجعه‌باری رقم می‌زنند، حوادثی که عواقبی جدی‌ برای سازمان در بردارند. تأثیرات غیرقابل جبرانی مانند هزینه مالی قابل‌توجه و یا حتی بسته‌شدن کسب‌وکار از پیامدهای عدم مدیریت ریسک در سازمان است. یکی از دلایل تأکید زیاد بر مدیریت ریسک دوری از چنین موقعیت‌هایی است. هر کسب‌وکاری که دارای سرمایه است، این سرمایه چه نیروی انسانی باشد و چه سرمایه مالی، باید برای شناسایی و کاهش ریسک برنامه داشته باشد. چراکه هرلحظه ممکن است، این دارایی‌ها را در اثر سرقت، بلایای طبیعی یا دعوی قضایی از دست بدهد.

انواع ریسک‌هایی که کسب و کار شما با آن مواجه است

دسته‌های اصلی ریسک که باید در نظر گرفته شوند عبارتند از 1. ریسک استراتژیک؛ برای مثال وقتی یک رقیب وارد بازار می‌شود، 2. ریسک انطباق؛ برای مثال معرفی قوانین جدید بهداشت و ایمنی و انطباق با آن‌، 3. ریسک مالی؛ به‌عنوان‌مثال عدم پرداخت توسط مشتری یا افزایش نرخ بهره در وام تجاری، 4. ریسک عملیاتی؛ برای مثال خرابی یا سرقت تجهیزات کلیدی. این دسته‌بندی‌ها سفت‌و‌سخت نیستند و برخی از بخش‌های کسب‌و‌کار شما ممکن است نوع ریسکشان در بیش از یک دسته قرار گیرد. برای مثال، خطرات مرتبط با حفاظت از داده‌ها، می‌تواند هنگام بررسی عملیات یا مطابقت کسب‌وکار شما با شرایط جدید، پیش بیاید.

سایر ریسک‌ها عبارتند از 1. ریسک‌های زیست‌محیطی؛ از جمله بلایای طبیعی، 2. مدیریت ریسک کارکنان؛ مانند حفظ تعداد کارکنان، ایمنی کارمندان و کارگران، 3. بی‌ثباتی سیاسی و ریسک چیست و انواع آن کدام است؟ اقتصادی در هر بازاری که کالای خود را به آن صادر می‌کنید، 4. ریسک‌های بهداشتی و ایمنی.

ریسک استراتژیک

ریسک‌های استراتژیک آن دسته از ریسک‌های مرتبط با فعالیت در یک صنعت خاص هستند. این ریسک‌ها مواردی مثل تغییرات در بین مشتریان یا تقاضا، تغییرات صنعت و یا تغییرات در بخش تحقیق و توسعه را پوشش می‌دهند. برای مثال احتمال خرید یک شرکت خارجی توسط یکی از رقبای داخلی خود را در نظر بگیرید. این ممکن است به شرکت رقیب شما یک بازوی توزیع قدرتمند در یک کشور خارجی بدهد. شما به‌منظور پیش‌بینی این موقعیت باید از خودتان بپرسید: 1. آیا هیچ شرکت خارجی‌ای وجود دارد که توانایی این کار را داشته باشد؟ 2. آیا رقبای خارجی‌ای وجود دارند که بتوان آن‌ها را تصاحب کرد؟ 3. آیا اصولا رقیب شما با ایجاد بازوی توزیع‌کننده در خارج از کشور، قیمت‌ها در داخل کشور را کاهش می‌دهد یا بیشتر در تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری می‌کند؟ در جایی که احتمال قوی وجود دارد که این اتفاق بیفتد، باید نوعی پاسخ را آماده کنید.

ریسک انطباق

ریسک‌های انطباق آنهایی هستند که مرتبط هستند با نیاز به انطباق با قوانین و مقررات جدید. برای مثال با ظهور قانون استخدام یا بهداشت و ایمنی، شما ممکن است این مورد را در نظر داشته باشید که آیا این قانون می‌تواند به هزینه‌های شما اضافه کند؟ آیا این قانون تغییراتی را در شیوه مدیریت ریسک شما ایجاد می‌کند یا نه؟ یا برای مثال، نگرانی در مورد افزایش چاقی ممکن است مقررات سخت‌تر برچسب‌گذاری مواد غذایی را به همراه داشته باشد که می‌تواند هزینه‌ها را بالا ببرد یا جذابیت انواع خاصی از مواد غذایی را کاهش دهد.

ریسک‌های مالی

ریسک‌های مالی با ساختار مالی کسب‌وکار شما، معاملاتی که کسب‌وکار شما انجام می‌دهد و سیستم‌های مالی که در حال حاضر دارید، مرتبط است. شناسایی ریسک مالی شامل بررسی عملیات مالی روزانه شما، به‌ویژه جریان نقدی است. اگر کسب‌و‌کار شما بیش از حد به یک مشتری وابسته است و آنها قادر به پرداخت پول شما نیستند، این می‌تواند پیامدهای جدی برای دوام کسب‌و‌کار شما داشته باشد.

ریسک‌های عملیاتی

ریسک‌های عملیاتی با رویه‌های عملیاتی و اداری کسب‌و‌کار شما مرتبط است. این شامل بررسی استخدام، زنجیره تأمین، کنترل‌های حسابداری، سیستم‌های فناوری اطلاعات، آئین‌نامه و ترکیب هیئت مدیره می‌شود. شما باید این عملیات را به نوبه خود بررسی کنید، خطرات را اولویت‌بندی کنید و برای وقوع چنین ریسکی پیش‌بینی‌های مشخصی را در نظر بگیرید.

همچنین ریسک فناوری اطلاعات و حفاظت از داده‌ها برای تجارت اهمیت فزاینده‌ای دارد. اگر هکرها به سیستم‌های IT شما نفوذ کنند، می‌توانند داده‌های ارزشمند و حتی پول را از حساب بانکی شما سرقت کنند که در بهترین حالت شرم‌آور است و در بدترین حالت می‌تواند شما را از تجارت خارج کند. یک سیستم فناوری اطلاعات ایمن که از رمزگذاری استفاده می‌کند، از اطلاعات تجاری و مشتریان شما محافظت می‌کند.

اصول مدیریت ریسک چیست؟

بااینکه هر تیم متخصص در مدیریت ریسک، از روش خاص خود برای ارزیابی ریسک و واکنش به بحران‌های احتمالی استفاده می‌کند، بااین‌حال، در نظر گرفتن پنج اصل اساسی زیر به‌عنوان اصول مدیریت ریسک برای مجهز‌شدن سازمان در برابر هر نوع ریسکی ضروری است. پنج اصلی که با توجه به تعریف سازمان، تمام جنبه‌های مختلف مدیریت را در نظر می‌گیرند و برای موانع احتمالی، برنامه‌ریزی درازمدت را آسان و عملی می‌کنند.

خطرات احتمالی را شناسایی کنید

در اولین مرحله باید به این فکر کنید، که چه چیزی ممکن است در ادامه کار آسیب‌زا باشد؟ خطراتی که ممکن است از مسائل فنی مربوط به ساختمان شرکت ایجاد شوند مانند خطر آتش‌سوزی، خطرات عملیاتی که از گردش مالی و یا ورشکست‌شدن تأمین‌کننده اصلی ناشی می‌شوند، خطرات مالی مانند رکود اقتصادی کشورها و درنهایت ریسک‌های استراتژیک که می‌تواند به برند شرکت آسیب بزنند.

توانایی شناسایی انواع ریسک در فرآیند مدیریت ریسک یک اصل حیاتی است. شما می‌توانید برای شناسایی این دسته از خطرات، از تجربه و سابقه داخلی شرکت استفاده کنید و یا از متخصصان صنعت و تحقیقات خارجی مشاوره بگیرید. همچنین می‌توانید از طریق مصاحبه یا طوفان فکری گروهی، بخشی از این موارد را پیش‌بینی کنید. نکته بسیار مهم این است که به یاد داشته باشید، محیط ریسک محیطی ایستا نیست و همیشه در حال تغییر است؛ بنابراین این مرحله باید به‌طور منظم مورد بازبینی قرار بگیرد.

احتمال وقوع و تأثیر خطر را تجزیه‌وتحلیل کنید

احتمال وقوع یک خطر چقدر است و در صورت اتفاق افتادن، چه تأثیری می‌گذارد؟ بسیاری از سازمان‌ها از نقشه حرارتی یا همان هیت‌مپ برای اندازه‌گیری خطرات خود در این مقیاس استفاده می‌کنند. نقشه ریسک یک ابزار بصری است که مشخص می‌کند کدام خطرات مکرر و سهمگین‌تر هستند و درنتیجه به بیشترین منابع نیاز دارند. هیت‌مپ، همچنین به شما کمک می‌کند تا تشخیص دهید که کدام‌ خطر احتمال بسیار کمی دارد و کدام خطرات با وقوعشان تأثیر مخرب وسیعی نخواهند داشت. دانستن این احتمالات به شما نشان می‌دهد که باید زمان و پول خود را کجا خرج کنید و منابع شرکت را چگونه اولویت‌بندی کنید.

راه‌حل‌های جایگزین را بررسی کنید

راه‌های بالقوه مقابله با خطرات چه هستند و کدام راه‌ها بهترین تعادل را بین مقرون‌به‌صرفه‌بودن و مؤثر‌بودن خواهند داشت؟ سازمان‌ها معمولاً گزینه‌هایی برای پذیرش، اجتناب، کنترل یا انتقال ریسک دارند. پذیرش ریسک یعنی قبول اینکه بعضی خطرات در مسیر تجارت اجتناب‌ناپذیر هستند و انجام یک فعالیت به‌خصوص با تمام خطرات احتمالی آن، مزایای زیادی برای شرکت دارد و اجتناب از آن ضرر زیادی به بار خواهد آورد. اجتناب از خطر، یعنی سازمان از انجام یک سری از فعالیت‌ها کاملاً دوری می‌کند. کنترل ریسک یعنی انجام اقداماتی پیشگیرانه برای کاهش احتمال وقوع خطر و مدیریت تأثیرات آن، انتقال ریسک یعنی واگذاری مسئولیت هرگونه پیامد منفی به اشخاص و سازمان‌هایی دیگر، به‌طور مثال بیمه.

پاسخ‌گویی به خطرات

با شناسایی، تجزیه‌وتحلیل و اولویت‌بندی ریسک‌ها، شرکت باید راه‌حل‌های مدیریت ریسک را برای کاهش مشکلات شناسایی‌شده اجرا کند. برای این کار باید از بین همه راه‌حل‌های بالقوه و معقول فهرست‌شده، راه‌حلی که بیشترین احتمال دستیابی به نتایج دلخواه را دارد، انتخاب کنید. همچنین باید یک فرآیند رسمی برای پیاده‌سازی راه‌حل، به‌طور منطقی و مداوم در سراسر سازمان تنظیم کنید و کارکنان را در هر مرحله از راه تشویق کنید.

پیگیری مداوم نتایج

مدیریت ریسک یک فرآیند است، نه پروژه‌ای که بتوان آن را تمام کرد و سپس به فراموشی سپرد. سازمان، محیط و خطرات آن دائماً در حال تغییر هستند، بنابراین این فرایند باید به‌طور مداوم مورد بازبینی قرار گیرد. مؤثر‌بودن مدیریت را بررسی کنید و در نظر بگیرید که آیا به به‌روزرسانی نیاز دارند و یا خیر. گاهی اوقات، اگر استراتژی اجراشده مؤثر نباشد، تیم مدیریت باید یک فرایند جدید را از نو پیاده کند. اگر سازمانی به‌تدریج فرآیند مدیریت ریسک خود را رسمی کند و فرهنگ ریسک را توسعه دهد، در مواجهه با تغییرات انعطاف‌پذیرتر و سازگارتر می‌شود. این همچنین به معنای تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر بر اساس تصویر کاملی از محیط عملیاتی سازمان و رسیدن به نتایج بهتر در درازمدت است.

محدودیت‌ها و استانداردهای مدیریت ریسک

استانداردهای مدیریت ریسک، مجموعه خاصی از فرآیندهای استراتژیک را تعیین می‌کنند که با اهداف یک سازمان شروع می‌شود و قصد دارند انواع ریسک را شناسایی و بهترین راه برای کاهش خطرات تعیین کنند. این استانداردها اغلب توسط آژانس‌هایی طراحی می‌شوند که با سازمان‌ها برای ارتقا اهداف مشترک همکاری می‌کنند، تا درنهایت به یک فرایند تضمین‌شده و باکیفیت در مدیریت ریسک می‌رسند. استاندارد ایزو 31000 در مدیریت ریسک یک استاندارد بین‌المللی است که اصول و رهنمودهایی را برای مدیریت مؤثر ریسک ارائه می‌کند.

درواقع این ایزو یک رویکرد کلی برای مدیریت ریسک ترسیم می‌کند که می‌تواند برای انواع ریسک‌ها اعمال شود و توسط هر نوع سازمانی مورداستفاده قرار گیرد. هدف این استاندارد اعمال مدیریت ریسک یکنواخت در بین سازمان‌های مختلف نیست. طراحی و اجرای طرح‌ها و چارچوب‌های مدیریت ریسک باید بتواند نیازهای متفاوت یک سازمان به‌خصوص را پاسخگو باشد. چراکه اهداف، زمینه، ساختار، عملیات، فرآیندها، عملکردها، پروژه‌ها، محصولات، خدمات، یا دارایی‌ها و شیوه‌های خاص هر سازمانی با هم متفاوت است.

ریسک چیست ؟

در این مقاله قصد داریم تا تعریف دقیقی از ریسک و همچنین مدیریت ریسک ارائه دهیم. مفهوم علمی از عدم قطعیت با حرفه مهندسی مکانیک در اواخر قرن 19 به تدریج تکامل‌یافته است و از اوایل قرن 20 به‌عنوان یک عامل مهم به رسمیت شناخته‌شده است، به این صورت که توانایی کاهش عدم اطمینان، در عملکرد کلی سازمان تعیین‌کننده است و آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. عدم قطعیت به‌عنوان ناتوانی ادراکی فرد در پیش‌بینی دقیق یاد می‌شود که به دلیل نبود اطلاعات کافی و یا قادر نبودن به تمایز قائل شدن میان داده‌ها، اتفاق می‌افتد.

تعاریف متفاوتی برای انواع ریسک مثبت و منفی وجود دارد اما با مطالعه دقیق تر منابع علمی، ریسک ها از نظر نوع تاثیرگذاری به سه دسته تقسیم می‌شوند:

1. تعاریف منفی ؛ در این‌گونه تعاریف بر روی جنبه منفی تأکید شده و معمولاً ریسک را به صورت رویدادی که تنها موجب مشکل، کمبود ، آسیب‌دیدگی و… می‌شود در نظر می‌گیرد و رویدادهای احتمالی مثبت را جدا از مفهوم ریسک و با عناوینی مثل شانس یا فرصت بیان می‌کنند.
2. تعارف خنثی ؛ در این نوع تعاریف به مضر یا مفید بودن اشاره‌ای نگردیده و تنها ریسک را به‌عنوان عدم قطعیت یا حادثه‌ای که می‌تواند بر اهداف سیستم یا پروژه و نحوه رسیدن به آن‌ها تأثیر بگذارد مطرح گردیده است و در کل آن را نتیجه احتمال وقوع و پیامد ناشی از آن تعریف می‌کنند.
3. تعاریف جامع ؛ در این نوع نگاه، ریسک به‌صورت رویدادی احتمالی در نظر گرفته‌شده است که در صورت وقوع می‌تواند نتایج مثبت یا منفی برای اهداف پروژه یا سیستم در برداشته باشد. در واقع هم می‌تواند تهدیدی برای اهداف باشد و هم فرصتی را برای بهبود به وجود آورد.

تفاوت ریسک و عدم قطعیت در چیست (Risk and uncertainty)

Risk رویدادی احتمالی در آینده تلقی می­شود که می­تواند جدای از مطلوب یا نامطلوب بودن، بر روی اهداف تاثیرگذار باشد. در این تعریف دو نکته حائز اهمیت است: احتمال و پیامد. یعنی برای هر ریسک یک احتمال برای رخداد آن و پیامدهایی در صورت وقوع آن قابل تصور است. این اطلاعات باعث می ­شوند که ریسک قابل مدیریت و کنترل باشد. ولی در مورد عدم قطعیت تقریبا هیچ دانش خاصی از آینده وجود ندارد، شرایط امکان سنجی و کمی سازی آن وجود ندارد، پیامدهای آن مشخص نیست و در نتیجه کنترل آن بدلیل نبود اطلاعات از عهده فرد یا سازمان خارج است.

به‌ عنوان‌ مثال، در حالی‌ که ارزیابی احتمال وقوع تصادفی در جاده خیلی آسان است، ارزیابی ریسک و خطر گدازش سوخت اتمی بسیار دشوار است. می‌توان علت را چنین توضیح داد که در تصادفات جاده‌ای، اطلاعات زیادی برای ارزیابی ریسک موجود است، اما در مورد گدازش سوخت اتمی اطلاعات بسیار کمی وجود دارد. پس می‌توان وجه تمایز و تفاوت آنها را این‌ گونه بیان نمود که ریسک قابل‌کنترل و مدیریت است و عدم قطعیت به‌طورکلی بدون ترسیم الگوی نظری غیرقابل‌کنترل است.

تفاوت Risk و uncertainty به نوعی در داشتن و نداشتن اطلاعات است

تاریخچه مدیریت ریسک در جهان

مدیریت ریسک یک فرآیند سیستماتیک جهت برنامه‌ریزی، ساختاردهی، تجزیه‌وتحلیل، واکنش به ریسک‌های پروژه و کنترل و مدیریت آن‌ها می‌باشد. برای اجرای اثربخش و کارآمد آن باید مجموعه‌ای از فرآیند های ساختار یافته و رسمی وجود داشته باشد. روش پِرت ( P rogram E valuation And R eview T echnique) برای اولین بار در سال 1950 جهت ساخت و راه‌ اندازی پروژه پولاریس ایجاد گردید و به‌ عنوان اولین روش برنامه‌ ریزی رسمی پروژه که ریسک پروژه و عدم اطمینان مربوط به فعالیت‌های پروژه را در برنامه‌ ریزی دخالت داد، مطرح گردید که به نوعی اولین مدیریت ریسک پروژه نیز بوده است. این رویکرد از شبکه‌ای از فعالیت‌ها که در آن فعالیت‌ها دارای مدت‌ زمان‌های احتمالی بوده و از توزیع احتمالی یا تخمینی تبعیت می‌کنند، تشکیل گردیده است.

در اواخر سال 1960 محققان مدل‌های احتمالی ساختار درخت تصمیم برگرفته از فرآیند مارکوف را مطرح نمودند. در این مدل فعالیت‌ها در طول چرخه حیات فرآیند و در مدت‌زمان‌های مختلفی تعریف می‌شوند و به عبارتی وجود فعالیت‌ها نیز به‌صورت احتمالی بیان می‌گردند. در اواسط سال 1990، انجمن مدیریت پروژه در جهت توسعه راهنمای آنالیز و مدیریت ریسک، 9 مرحله تدوین نمود. این ساختار چکیده‌ی تجربیات متعدد به‌ دست‌ آمده از سازمان‌های انگلیسی بود که سال‌های متمادی فرآیندهای مدیریت ریسک را به‌طور موفق استفاده نموده‌اند.

Risk management راهی برای تبدیل غیر ممکن به ممکن ها

حتما بخوانید: مدیریت ریسک پروژه چگونه انجام می شود؟

مزایای مدیریت ریسک برای سازمان­ ها چیست ؟

مدیریت پویای ریسک برای سازمان مزایای بسیاری دارد که عبارت‌اند از:

• افزایش احتمال نائل شدن به اهداف و مقاصد استراتژیک
• تصمیم‌گیری‌های آگاهانه
• بهبود یادگیری سازمانی
• شناسایی شبهات و احتمالاتی که باید در تمام سطوح مدیریت، چک و کنترل شوند
• شناخت اینکه چطور ریسک‌ها بر هم تأثیر متقابل دارند
• شناخت تأثیر اتخاذ اقدامات مختلف
• تقلیل غافلگیری‌های ناخواسته
• اطلاق ریسک‌ها به‌عنوان موقعیت ­های ایجادشده نه تهدید
• آگاهی از نیاز به شناسایی و برخورد با ریسک در سرتاسر سازمان
• تخصیص و استفاده­ اثربخش از منابع برای برخورد با ریسک
• افزایش احتمال ریسک­پذیری
• بهبود اثربخشی و کارایی عملیات
• ارتقا کیفیت و قابلیت اطمینان محصولات یا خدمات
• و…..

در واقع مدیریت ریسک به سازمان این امکان را می­دهد تا در اجرای فعالیت‌های تجاری خود، خطرات غیرمنتظره و پیچیدگی‌هایی که ممکن است در این مسیر قرار بگیرند را شناسایی کند.

مدیریت ریسک چیست و انواع آن

از بسیاری جهات، ریسک هزینه انجام تجارت است. ریسک از هر جنبه‌ای از تجارت و به وضوح در چارچوب مجموعه قراردادهای تجاری تعریف می‌شود. قراردادهای تجاری بر همه روابط و جریان پول در سراسر شرکت حاکم است.
بنابراین مجموعه قراردادهای هر کسب و کار جامع‌ترین نمای کلی از خطرات روزانه را ارائه می‌دهد. این شامل استخدام، تدارکات و تملک، مالی، فروش و منابع انسانی است.

ریسک چیست

در امور مالی، ریسک احتمال متفاوت بودن نتایج واقعی با نتایج مورد انتظار است. در مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای (CAPM)، ریسک به عنوان نوسانات بازده تعریف می‌شود. مفهوم «ریسک و بازده» این است که دارایی‌های پرریسک‌تر باید بازده مورد انتظار بالاتری داشته باشند تا سرمایه‌گذاران را برای نوسانات بیشتر و افزایش ریسک آماده کند.

انواع ریسک

به طور کلی، دو دسته اصلی خطر وجود دارد: سیستماتیک و غیرسیستماتیک.

ریسک سیستماتیک: عدم اطمینان بازار یک سرمایه‌گذاری است، به این معنی که نشان‌دهنده عوامل خارجی است که بر همه (یا بسیاری) شرکت‌ها در یک صنعت یا گروه تأثیر می‌گذارد.

ریسک غیرسیستماتیک: نشان دهنده عدم قطعیت‌های خاص دارایی است که می‌تواند بر عملکرد یک سرمایه‌گذاری تأثیر بگذارد.
در زیر لیستی از مهم‌ترین انواع ریسک برای یک تحلیلگر مالی جهت ارزیابی فرصت‌های سرمایه‌گذاری آورده شده است:

سیستماتیک – تاثیر کلی بازار

غیرسیستماتیک – عدم قطعیت خاص دارایی یا شرکت

سیاسی/قانونی – تاثیر تصمیمات سیاسی و تغییرات در مقررات

مالی – ساختار سرمایه یک شرکت (درجه اهرم مالی یا بار بدهی)

نرخ بهره – تاثیر تغییر نرخ بهره

کشور – عدم قطعیت‌هایی که مختص یک کشور است

اجتماعی – تأثیر تغییرات در هنجارهای اجتماعی، جنبش‌ها و ناآرامی‌ها

زیست‌محیطی – عدم اطمینان در مورد تعهدات زیست‌محیطی یا تأثیر تغییرات در محیط

عملیاتی – عدم اطمینان در مورد عملیات یک شرکت، از جمله زنجیره تامین و تحویل محصولات یا خدمات آن.

مدیریت – تاثیری که تصمیمات یک تیم مدیریتی بر یک شرکت می‌گذارد

قانونی – عدم اطمینان مربوط به دعاوی حقوقی یا آزادی عمل

مدیریت ریسک

مدیریت ریسک مفهوم مهمی است که عمدتاً با هدف شناسایی، ارزیابی و اولویت‌بندی رویدادهایی که ممکن است تأثیر نامطلوبی بر سازمان داشته باشد همراه است. همچنین مدیریت ریسک را می‌توان به عنوان یک ابزار استراتژیک بسیار قدرتمند در نظر گرفت که در دهه‌های اخیر به دلیل رشد سریع بخش صنعتی رواج بیشتری یافته است.
ریسک‌ها می‌توانند نااطمینانی در بازارهای مالی، شکست پروژه‌ها، بدهی‌های قانونی، ریسک اعتباری، حوادث ناشی از علل طبیعی و بلایای طبیعی و غیره باشند. اجتناب از ریسک، انتقال ریسک به طرف دیگر، کاهش تاثیر ریسک از جمله راهکارهای مدیریت ریسک هستند.
مدیریت ریسک به معنای حذف ریسک نیست. ریسک می‌تواند با ایجاد فرصت‌های مولد به کسب‌وکارها کمک کند. همچنین مدیریت ریسک می‌تواند کارایی سیستم‌های اداری را به‌گونه‌ای افزایش دهد که بهبودهایی را در طول عملیات ارائه دهد. بنابراین، نحوه مدیریت ریسک می‌تواند به معنای تفاوت بین موفقیت و مبارزه در یک شرکت تجاری باشد.

تعریف مدیریت ریسک به زبان ساده

“مدیریت ریسک به عنوان توسعه منطقی و اجرای یک برنامه برای مقابله با زیان‌های احتمالی تعریف می‌شود. هدف از برنامه مدیریت ریسک، مدیریت قرار گرفتن سازمان در معرض زیان و محافظت از دارایی‌های آن است.”

روش های مدیریت ریسک

چهار نوع مدیریت ریسک کاملاً متفاوت هستند و طیف وسیعی از سناریوها را پوشش می‌دهند. آنها به یک اندازه برای هر ارزیابی ریسک مناسب نیستند، اما بخشی از تصمیمات اولیه مدیریت ریسک، برای تعیین اینکه کدام تکنیک باید استفاده شود، مهم هستند. در حالی که گاهی اوقات انتخاب واضح است، برای کسب و کارها مهم است که ریسک را در چارچوب سیستم‌ها و فرآیندهای موجود بررسی کنند.

همه چیز در تجارت در مقطعی شامل قراردادها می‌شود. همانطور که بازار جهانی مدرن به هم پیوسته‌تر شده است، قراردادهای تجاری پیچیده‌تر شده‌اند. در حالی که قراردادها مایه حیات هر کسب و کار هستند، آنها همچنین عنصر تجاری هستند که بیشترین ریسک را متحمل می‌شوند.
ریسک پذیری و تحمل ریسک عناصری از برنامه مدیریت ریسک هستند که با توجه به نوسانات آنها در رابطه با وضعیت مالی شرکت باید دائماً تحت بررسی قرار گیرند. چهار نوع تکنیک مدیریت ریسک تضمین می‌کند که تمام سناریوهای ریسک تحت پوشش پروتکلی مناسب و موثر قرار می‌گیرند. این رابطه را می‌توان از دریچه چهار تکنیک بررسی کرد.

اجتناب از خطر

چهار عنصر برای اجتناب از ریسک قرارداد وجود دارد که پس از اینکه ریسک مرتبط با یک قرارداد بسیار بالا تلقی می‌شود، ایجاد می‌گردد.

رد پیشنهاد: اگر بررسی دقیق نشان دهد که ریسک در مرحله اول چرخه عمر قرارداد، بسیار زیاد است، شرکت به سادگی قرارداد را مطابق پیشنهاد رد می‌کند.

مذاکره مجدد: زمانی که ریسک در طول چرخه عمر قرارداد افزایش یافته است، فرصت‌هایی برای بررسی و مذاکره مجدد شرایط برای معرفی شرایط جدید که از ریسک جدید جلوگیری می‌کند، استفاده می‌شود.

عدم تمدید: در پایان چرخه عمر قرارداد اولیه، اگر ریسک خیلی زیاد تخمین زده شود، ممکن است کسب و کار از تمدید قرارداد خودداری کند.

لغو: در مواردی که شرایط باعث افزایش ریسک فراتر از سطوح قابل قبول در طول چرخه عمر قرارداد و خارج از چارچوب زمانی توافق شده برای تمدید شود، ممکن است بندهای لغو اعمال شود.

کاهش ریسک

یک سیستم مدیریت چرخه عمر قرارداد موثر ریسک قرارداد را در مراحل اولیه کاهش می‌دهد.

مذاکره قرارداد: در صورت لزوم، مذاکره مجدد در مراحل بعدی چرخه عمر قرارداد می‌تواند در کاهش ریسک قرارداد، از جمله در مرحله تمدید، موثر باشد. این باید همیشه در جهت کاهش ریسک و کاهش ضرر باشد.

استانداردسازی: ایجاد کتابخانه‌ای از شرایط و بندهای استاندارد شده یک روش مهم برای کاهش ریسک قرارداد است. این روش یک رویکرد منسجم توسط همه پرسنل را تضمین می‌کند و تیم‌ها را قادر می‌سازد با اطمینان خاطر از اینکه زبان قانونی از قبل تأیید شده است، در محدوده ریسک قابل قبول کسب و کار قرار می‌گیرد.

انتقال ریسک

انتقال یا تسهیم ریسک قرارداد در مدیریت قرارداد از طریق بررسی دقیق اشخاص ثالث و برون سپاری بعدی انجام می‌شود. این یک استراتژی موثر برای هر دو شرکت تولیدی و ارائه خدمات است که در آن جنبه‌های خاصی از عملیات را می‌توان به شرکت دیگری واگذار کرد.

حفظ ریسک

هر بار که یک تجارت قراردادی را امضا، مذاکره مجدد یا تمدید می‌کند، عنصری از حفظ ریسک وجود دارد؛ زیرا هر قراردادی در سطحی متحمل با ریسک همراه می‌شود. همه قراردادهای فعال نشان‌دهنده حفظ ریسک قرارداد هستند، بنابراین کسب و کار موظف است که این را در برنامه‌ریزی مدیریت ریسک، فرآیندهای ارزیابی ریسک، و بازبینی منظم چارچوب ریسک‌پذیری و تحمل بگنجاند.

ریسک چیست؟ و انواع ریسک سرمایه‌گذاری کدامند؟

احسان والیان

• اشتراک‌گذاری

ما در جهان احتمالات زندگی می‎‌کنیم و بسیاری از اتفاقات پیش روی خود را نمی‌توانیم پیش بینی کنیم. انواع ریسک در سرمایه گذاری هم – حتی با انتخاب امن‌ترین گزینه‌های سرمایه گذاری – ممکن است تحت تاثیر اتفاقات سیاسی، وقایع پیش‌بینی نشده یا هر اتفاق دیگری جلوی راه سرمایه‌گذاری‌مان قرار بگیرد.

بارها و بارها عبارت ریسک سرمایه گذاری را قبل از شروع این کار مهم شنیده‌ایم. اما قبل از پرداختن به مفهوم امروزی سرمایه گذاری باید گفت که ریسک، به معنای موفق نشدن و خطر مواجهه با شکست در تمام ابعاد زندگی انسان از همان روزهای اول وجودش بر روی کره خاکی وجود داشته است.

از لحظه شکار یک حیوان و پیدا کردن امن‌ترین سرپناه تا امروز که به دنبال امن‌ترین زمینه سرمایه گذاری هستیم، عنصر ترس منطقی و تحلیل موقعیت، سنجیدن ریسک را به مهارت‌های زیستی ما اضافه کرده است تا قبل از شروع هر کاری – به ویژه سرمایه گذاری – به ریسک احتمالی و انواع آن فکر کنیم و بعد تصمیم بگیریم. برای تصمیم‌گیری درست باید ماهیت و انواع ریسک در سرمایه گذاری و نحوه تشخیص دادن ریسک احتمالی را بشناسیم. در ادامه به توضیح هر کدام از این موارد مطرح شده می‌پردازیم.

چرا ریسک وجود دارد؟

باید گفت تا وقتی متغیرها و احتمال رویدادهای مختلف وجود دارند، ریسک هم وجود دارد. حتی زمانی که شکارچیان عصر حجر تا آن‌جا که می‌توانستند نیزه‌های خود را به تن شکار خود فرو می‌کردند اما باز احتمال این وجود داشت که شکارشان وحشی‌تر از زمان شکار شدن از زمین بلند شود و آن‌ها را زیر پاهای خود له کند.

ما در جهان احتمالات زندگی می‎‌کنیم و بسیاری از اتفاقات پیش روی خود را نمی‌توانیم پیش بینی کنیم. ریسک سرمایه گذاری هم – حتی با انتخاب امن‌ترین زمینه‌های سرمایه گذاری – ممکن است تحت تاثیر اتفاقات سیاسی، تصمیمات گسترده یا هر اتفاق دیگری جلوی راه سرمایه‌گذاری‌مان قرار بگیرد.

صعود و نزول بازار بورس، ورشکستگی بانک‌ها، رکود، تورم و جنگ و اتفاقات سیاسی از دسته احتمالاتی هستند که ریسک سرمایه گذاری را به وجود می‌آورند. البته گفتنی است که جنس ریسک سرمایه گذاری کمی متفاوت است و لازم است بیش‌تر به این موضوع بپردازیم.

ریسک سرمایه‌گذاری چیست؟

همان‌طور که می‌دانیم جهان سرمایه گذاری از گستردگی قابل توجه‌ای برخوردار است و زمینه‌ها و ابزارهای سرمایه گذاری نیز به همان میزان زیاد هستند. بدیهی است در چنین جهانی با ریسک‌های متفاوت و عجیبی رو به رو می‌شویم و لازم است که هر کدام را به اختصار بشناسیم.

انواع ریسک در سرمایه گذاری

ممکن است هر کدام از ناخواسته و ندانسته در مسیر سرمایه گذاری‌مان دچار انواع ریسک سرمایه گذاری شده باشیم. به طوری که هر بار یکی از ریسک‌هایی که دچار شدیم با نوع قبلی یا انواعی که می‌شناختیم متفاوت بوده است.

ممکن است به خاطر سرمایه گذاری در سهام یک شرکت متضرر شده باشیم در حالی که اوضاع بازار سهام در آن زمان که ما متضرر شده‌ایم و دچار ریسک سرمایه گذاری شده‌ایم خوب بوده است. از طرف دیگر، ممکن است ضرر ما در زمانی بوده است که حال بازار سرمایه‌ای که انتخاب کرده‌ایم - فراتر از بازار سهام و حتی در بازارهای دیگر - بد بوده است و به دنبال اوضاع نامطمئن و ضرر دیگر سرمایه گذاران، سرمایه ما نیز دچار افت شده است.

تشخیص این که دچار کدام یک از انواع ریسک در سرمایه گذاری شده‌ایم کمی دشوار است و به خاطر همین ممکن است این اتفاق را به پای بدشانسی بگذاریم. اما باید گفت که تمام انواع ریسک در سرمایه گذاری در دو نوع ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک جا می‌گیرند.

ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک را بشناسیم

ریسک‌هایی مانند شرایط و اتفاقات سیاسی همچون رکود، تورم، جنگ و تحریم را ریسک‌های سیستماتیک می‌نامیم؛ چرا که ریسک سرمایه گذاری سیستماتیک بر تمام بازارهای دارایی تاثیر می‌گذارد و تنها شامل حال یک بازار خاص نمی‌شود.

اما ریسک غیر سیستماتیک شامل ریسک‌هایی می‌شود که به دلیل نوع تصمیم‌گیری‌های نامطلوب به وجود می‌آیند. گاهی در زمانی که بازارها در وضعیتی خوبی هستند می‌‎بینیم گاهی شرکت‌هایی با شکست و نزول مواجه می‌شوند که باید گفت ریسک به وجود آمده از جانب این شرکت‌ها برای مخاطبان‌شان همان ریسک غیر سیستماتیک است. دو نوع ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک را موقعیت‌های ریسکی نیز می‌نامند.

طبقه بندی افراد از نظر پذیرش ریسک

حال که با انواع کلی و زیر مجموعه‌هایی که این دو نوع ریسک سرمایه گذاری به وجود می‌آورند آشنا شدیم این سوال مطرح می‌شود که افراد از نظر ریسک پذیری به چه شکل طبقه بندی می‌شوند.

باید گفت که از نظر سنجش ریسک باید افراد را به دو دسته ریسک پذیر و ریسک گریز دسته بندی کنیم. افراد ریسک گریز افرادی هستند که در سرمایه گذاری بیش‌تر به سمت بانک‌ها و جایگزین بهتر آن یعنی صندوق های سرمایه گذاری درآمد ثابت تمایل دارند. در واقع آنها سود کمتر ولی مطمئن را به سود بالاتر ولی با ریسک ترجیح می‌دهند.

صندوق درآمد ثابت به دلیل سبدی متشکل از سپرده‌های بانکی و اوراق قرضه از ریسک‌های غیر سیستماتیک به دور است و البته که ریسک‌های سیستماتیک در انواع ریسک سرمایه گذاری نیز تاثیر کم‌تری نسبت به زمینه‎‌های سرمایه گذاری دیگر مانند سهام روی این ابزار و زمینه سرمایه گذاری موردنظر آن می‌گذارند.

اما افراد ریسک پذیر به دنبال دریافت بازدهی بیش‌تر، ریسک سرمایه گذاری را در زمینه‌های سرمایه گذاری دیگر مانند سهام می‌پذیرند. گفتنی است که برای فاصله گرفتن از ریسک‌‎های غیر سیستماتیک در بازار سهام (که در واقع با خرید سهام شرکت‌ها و صنایع در این زمینه اقدام به سرمایه گذاری می‌کنیم) بهتر است به سراغ سرمایه گذاری در صندوق های سهامی برویم که با داشتن تیم متخصص و تحلیل‌گران حرفه‌ای بازار بورس به شناسایی و سرمایه گذاری در سهام شرکت‌های موفق می‌پردازند و ما از این طریق می‌توانیم از ریسک‌های مختلف فاصله بگیریم.

کم ریسک ترین سرمایه گذاری در بورس

در پاسخ به این سوال که برای سرمایه گذاری در بورس آیا می‌توان گزینه کم ریسکی برای دوری از انواع ریسک در سرمایه گذاری پیدا کرد یا نه؟

باید گفت که کم ریسک‌ترین سرمایه گذاری در بورس و البته هوشمندانه‌ترین راه این است که با انتخاب صندوق سهامی از حضور مشاوران و متخصصین حاضر در آن بهره‌مند شویم و نسبت به افرادی که به طور مستقیم و با پرتفوی شخصی ریسک چیست و انواع آن کدام است؟ خود اقدام به سرمایه گذاری می‌کنند از مسیر کم ریسک‌تری در بازار بورس استفاده کنیم و به اهداف مالی خود برسیم.

ریسک سرمایه گذاری در بورس

بورس است و بازدهی اعجاب انگیز و البته ریسک سرمایه گذاری در آن که بسیاری بر اثر نداشتن دانش کافی به آن تهمت شبیه بودن به قمار را می‌زنند. می‌گویند که سرمایه گذاری در بورس مانند قمار می‌ماند.

این حرف را تنها از دهان کسانی می‌شنویم که به طور مستقیم و با استفاده از پرتفوی شخصی خود اقدام به سرمایه گذاری در بورس می‌کنند. در این صورت حرف‌شان درست است؛ چرا که قدم گذاشتن با چشم بسته در مسیری که بالا و پایین‌های خودش را دارد به همان میزان خطرناک است که انسان دست به قمار می زند.

ریسک سرمایه گذاری در بورس مانند بسیاری دیگر کمی بالاتر از زمینه‌های سرمایه گذاری معمول است اما سود آن نیز بیشتر است. همه ما متوجه هستیم که احتمالات می‌توانند هر لحظه زاینده ریسکی سیستماتیک و غیر سیستماتیک باشند؛ بنابراین نباید عقب نشینی کرد بلکه باید با مدیریت دارایی و کنترل ریسک معقولانه پا به این زمینه سرمایه گذاری گذاشت.

مدیریت دارایی و کنترل انواع ریسک در سرمایه گذاری

بی شک بسیاری از ما از داشتن دانش و وقت کافی برای یادگیری مدیریت دارایی و کنترل ریسک سرمایه گذاری در بورس محروم هستیم. البته که هیچ کدام از ما مقصر نیستیم؛ چرا که تخصص و وقت‌مان را برای زمینه‌های دیگری در زندگی به کار بسته‌ایم.

اما این که بی گدار به آب بزنیم و از مهارت افراد متخصص در این زمینه و ابزارهای مناسب سرمایه گذاری مانند صندوق های سرمایه گذاری بهره نبریم و دست آخر ضرر کنیم مقصر خود ما هستیم. بهتر است برای کنترل ریسک و مدیریت درست و صحیح گام برداشتن در بورس از دانش و تمرکز مشاوران سرمایه گذاری و ابزارهایی که نام بردیم استفاده کنیم.

باید گفت تا وقتی متغیرها و احتمال رویدادهای مختلف وجود دارند، ریسک هم وجود دارد. حتی زمانی که شکارچیان عصر حجر تا آن‌جا که می‌توانستند نیزه‌های خود را به تن شکار خود فرو می‌کردند اما باز احتمال این وجود داشت که شکارشان وحشی‌تر از زمان شکار شدن از زمین بلند شود و آن‌ها را زیر پاهای خود له کند. ما در جهان احتمالات زندگی می‎‌کنیم و بسیاری از اتفاقات پیش روی خود را نمی‌توانیم پیش بینی کنیم. ریسک سرمایه گذاری هم – حتی با انتخاب امن‌ترین زمینه‌های سرمایه گذاری – ممکن است تحت تاثیر اتفاقات سیاسی، تصمیمات گسترده یا هر اتفاق دیگری جلوی راه سرمایه‌گذاری‌مان قرار بگیرد. صعود و نزول بازار بورس، ورشکستگی بانک‌ها، رکود، تورم و جنگ و اتفاقات سیاسی از دسته احتمالاتی هستند که ریسک سرمایه گذاری را به وجود می‌آورند. البته گفتنی است که جنس ریسک سرمایه گذاری کمی متفاوت است و لازم است بیش‌تر به این موضوع بپردازیم.

همان‌طور که می‌دانیم جهان سرمایه گذاری از گستردگی قابل توجه‌ای برخوردار است و زمینه‌ها و ابزارهای سرمایه گذاری نیز به همان میزان زیاد هستند. بدیهی است در چنین جهانی با ریسک‌های متفاوت و عجیبی رو به رو می‌شویم و لازم است که هر کدام را به اختصار بشناسیم. اما قبل از ریسک‌های سرمایه گذاری مجزا باید با دو نوع ریسک سرمایه گذاری کلی آشنا شویم؛ ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک.